Herengracht 284 Huis Van Brienen

De Zaal

De binnenplaats vormt de toegang tot het belangrijkste vertrek, de zaal op de eerste verdieping van het achterhuis. Op de begane grond bevindt zich een kleine kamer aan de zijde van de binnenplaats en een eetkamer aan de zijde van de tuin.

De zaal, voorafgegaan door een garderobe of een pruikenkamer, beslaat de volle breedte van het perceel en kijkt met drie grote vensters uit over de tuin. Rondom zijn lambriseringen en geschilderde behangsels aangebracht. De landschapsschilderingen op de wanden zijn van de hand van Dirk Dalens III (1688-1753). Antonie Elliger (1701-1781) heeft het plafond en het schoorsteenstuk geschilderd. De hoekstukken blijken, zo kwam tijdens de restauratie van 1997 aan het licht, van de hand van Dalens te zijn, behoudens één, dat Elliger heeft geschilderd.

Architectuur, schilderingen en snij- en stucwerk creëren tezamen een schitterend decor. De optische illusie speelt ook in de zaal een grote rol. De bezoeker wordt in het ongewisse gelaten waar schijn en werkelijkheid in elkaar overlopen. De architectonisch constructieve onderdelen zijn grotendeels weggemoffeld: de hoeken gaan schuil achter schuine tussenwanden, het zeventiende-eeuwse balkenplafond is door de koof en het zolderstuk aan het oog onttrokken. De schouwpartij vormt de spil van de inrichting en is opgebouwd uit een marmeren mantel, spiegel en schilderstuk gevat in een omlijsting van rijk houtsnijwerk.

Het schoorsteenstuk, gesigneerd A. Ellinger en gedateerd 1733, toont de Vestaalse Maagden die het vuur van de tempel brandende houden en wederom een vrouw met wierookvat, symbool van de godsvrucht. De Vesta tempel is als een open ruimte voorgesteld waardoor de offerrook direct opstijgt naar de open hemel die zich op het plafondstuk ontvouwt. Hier zijn de Olympische goden en hun gevolg uitgebeeld die symbolen van zeevaart, handel en welvaart vasthouden. In de hoekstukken zijn de vier elementen in grisailles geschilderd waardoor ze duidelijk onderscheiden zijn van de voorstelling in het centrale gedeelte. Het beeldprogramma wordt gecompleteerd door allegorische voorstellingen van de vier jaargetijden en de vier levensfasen op de afgeschuinde hoeken.